Noetyka neoklasyczna

Współczesną noetykę, odwołującą się do koncepcji klasycznej, reprezentuje Krzysztof Paczos[100], autor obszernej pracy monograficznej pod tytułem Noetyka[101]. O ile – zdaniem autora – noesis jest poznaniem intelektualnym, intuicyjnym i bezpojęciowym, o tyle noetyka, która zajmuje się noesis, stanowi rodzaj metodycznie zorganizowanego i teoretycznie uzasadnionego poznania rozumowego[102].

Noetyka próbuje opisać warunki działania poznania noetycznego, dookreślić jego prostą naturę, jak również wyodrębnić role, jakie pełni ono w różnych obszarach życia człowieka. I tak, Paczos wskazuje na rolę poznania noetycznego w ludzkiej działalności poznawczej (theoria), w twórczości (poiesis) i w zachowaniu moralnym (praxis). Ukazuje także, w jaki sposób noesis objawia się w świecie międzyosobowych relacji ze szczególnym uwzględnieniem miłości jako noetycznej więzi, wynikającej z bezpośredniego, bezbronnego i spontanicznego spotkania osób. Jeszcze inną dziedziną ujawniania się noesis jest religia, którą autor definiuje jako rodzaj miłosnej tęsknoty za pierwotnym spotkaniem ludzkiego Ja i boskiego Ty. Autor określa je jako „wydarzenie” o charakterze apriorycznym, które warunkuje wszelkie ludzkie osobowe doświadczenie.

W Noetyce i innych wcześniejszych książkach Paczos w oparciu o paradygmat, który nazywa antropologicznym, próbuje przekroczyć dominujący w kulturze sceptycyzm i relatywizm poznawczy. Tłumaczy wielość postaw i poglądów, nie rezygnując z pojęcia jednej prawdy. Odróżnia w duszy ludzkiej rozmaite wymiary: wegetatywny, zmysłowy, rozumowy i noetyczny. Przyjmuje, że rzeczywistość da się opisać z każdego z tych wymiarów, bo świat, oglądany z każdego z nich, wygląda inaczej. Każdy więc pogląd odzwierciedla jakąś prawdę, ale nie są to prawdy równorzędne. Są one bliższe lub dalsze Pierwszej Prawdy, do której każdy człowiek, dzięki swojemu naturalnemu poznaniu, ma dostęp[103].

Poznanie noetyczne jest właściwe jedynie bytom duchowym, człowiekowi przysługuje tylko w niewielkim stopniu. Stanowi dla człowieka rodzaj intelektualnego światła, porównywalny do natchnienia artystycznego i trudny do wyrażenia w słowach. Pojawia się w świadomości w sposób spontaniczny i intuicyjny. Drogą, prowadzącą do odkrycia w sobie tej noetycznej zdolności, jest wejście w kontakt ze swoim podmiotowym ja, nazywanym niekiedy sercem. Chodzi tu o intuicyjny wgląd w rzeczywistość otaczających człowieka osób i relacji. Noetyka, zajmująca się tak rozumianą noesis, ma swoje wielodyscyplinarne konsekwencje, przez co może być uprawiana w ramach filozofii, psychologii i pedagogiki[100].

Domyślna treść artykułu.

W każdym nowo utworzonym artykule pokaże się wpisany tutaj tekst. Wpisz więc tutaj domyślną treść nowego artykułu lub instrukcję dodawania nowego artykułu dla swojego klienta.

Renata Muszyńska